Vai trò của trí tuệ nhân tạo trong việc đổi mới giáo dục hiện đại

Sự tích hợp của trí tuệ nhân tạo hay trí thông minh nhân tạo (Artificial Intelligence, gọi tắt là AI), vào giáo dục đang thay đổi hoàn toàn cách học sinh học tập và cách giáo viên giảng dạy. 

Với sự hỗ trợ từ các công nghệ tiên tiến, AI mang lại trải nghiệm học tập cá nhân hóa, hiệu quả và dễ tiếp cận hơn. Tuy nhiên, bên cạnh tiềm năng to lớn, AI cũng mang đến những thách thức đòi hỏi sự cẩn trọng để tận dụng tối đa lợi ích mà vẫn đảm bảo đạo đức và sự công bằng.

nhân hóa trải nghiệm học tập

Một trong những tác động lớn nhất của AI trong giáo dục là khả năng cung cấp trải nghiệm học tập được cá nhân hóa. Các nền tảng như DreamBox (Mỹ), Khan Academy (Mỹ) hay BYJU’S (Ấn Độ), Classtime (Thuỵ Sĩ), v.v. tự động điều chỉnh nội dung theo phong cách và tiến độ học của từng học sinh.

Những công cụ này phân tích điểm mạnh, điểm yếu của học sinh, giúp họ nhận được sự hỗ trợ phù hợp nhất. AI còn giúp giáo viên thiết kế tài liệu học tập và bài kiểm tra phù hợp với từng cá nhân. Việc tự động hóa các công việc lặp đi lặp lại giúp giáo viên tập trung hơn vào việc nâng cao chất lượng giảng dạy. 

Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng các nền tảng học tập AI đã đóng vai trò quan trọng trong việc lấp đầy khoảng trống kiến thức do đại dịch COVID-19 gây ra, cải thiện đáng kể kết quả học tập.

Nâng cao hiệu quả giáo dục

AI đang làm thay đổi cách vận hành của các hệ thống giáo dục, nâng cao hiệu quả công việc. Các công cụ như Gradescope (Mỹ) hay Insperia (Na Uy), Questionmark (Anh), v.v. tự động chấm điểm một cách chính xác, giảm bớt thời gian cho những công việc hành chính.

Bên cạnh đó, các nền tảng như Education Cloud của Salesforce (Mỹ) hay Creatrix Campus (Ấn Độ), v.v. hỗ trợ quản lý dữ liệu học sinh và phân bổ tài nguyên một cách hiệu quả. Theo nghiên cứu, AI có thể giảm tới 30% khối lượng công việc hành chính của giáo viên, tạo điều kiện để họ dành nhiều thời gian hơn cho việc giảng dạy và cố vấn.

Ngoài ra, các trợ lý ảo (chatbot) hỗ trợ học sinh 24/7, từ việc giải đáp thắc mắc liên quan đến học ngoại ngữ đến việc giải quyết các bài toán phức tạp. Ví dụ, Duolingo (Mỹ) đã thu hút hơn 300 triệu người dùng trên toàn cầu, thúc đẩy khả năng học tập tự chủ và liên tục.

Tham khảo thêm: Sức hút của công nghệ máy tính đối với giới trẻ

Tăng cường tiếp cận và tính hòa nhập

Một lợi thế lớn của AI trong giáo dục là khả năng tăng cường tính tiếp cận, đặc biệt đối với học sinh khuyết tật. Các công cụ như chuyển đổi văn bản thành giọng nói (tiếng Anh: text-to-speech) và giọng nói thành văn bản (tiếng Anh: speech-to-text) giúp

AI cũng cung cấp phân tích dự đoán, giúp giáo viên sớm phát hiện học sinh có nguy cơ bỏ học và đưa ra giải pháp can thiệp kịp thời để cải thiện kết quả học tập. Những khả năng này đặc biệt hữu ích trong việc thúc đẩy sự công bằng trong giáo dục, đặc biệt cho học sinh ở những khu vực khó khăn.

Học tập đa văn hóa và trải nghiệm sâu sắc

Sự kết hợp giữa AI với thực tế ảo (VR) và thực tế tăng cường (AR) đã mang lại những trải nghiệm học tập mới mẻ. Nền tảng như zSpace, ClassVR, hay VirtaMed,v.v. giúp học sinh khám phá các phòng thí nghiệm ảo, di tích lịch sử và hiện tượng khoa học một cách trực quan. AI còn cá nhân hóa các trải nghiệm này, giữ cho học sinh luôn hứng thú và tập trung.

Trong giáo dục ngôn ngữ, các công cụ như Grammarly (Mỹ), Rosetta Stone (Mỹ) hay ProWritingAid (Anh), Linguix (Ucraina), v.v. cải thiện kỹ năng ngữ pháp, phát âm và từ vựng. Công nghệ dịch thuật thời gian thực giúp phá bỏ rào cản ngôn ngữ, tăng cường hiểu biết đa văn hóa trong môi trường giáo dục toàn cầu.

Các vấn đề bất cập

Dù có nhiều lợi ích, việc tích hợp AI trong giáo dục không tránh khỏi những vấn đề bất cập. Một trong những mối quan tâm lớn nhất là quyền riêng tư dữ liệu. Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới, hơn 70% giáo viên lo ngại về việc bảo vệ thông tin cá nhân của học sinh, bởi dữ liệu nhạy cảm có thể bị lạm dụng.

Bên cạnh đó, sự thiên vị trong các thuật toán AI là vấn đề đáng lo ngại. Do dữ liệu đầu vào không đại diện đầy đủ cho mọi nhóm dân cư, các hệ thống AI có thể vô tình làm gia tăng bất bình đẳng.

UNESCO đã cảnh báo rằng nếu không được kiểm soát, AI có thể gây hại nhiều hơn là mang lại lợi ích, đặc biệt với nhóm đối tượng ở khu vực kém phát triển. Hơn nữa, phụ thuộc quá mức vào AI có thể cản trở khả năng tư duy phản biện và giảm vai trò của tương tác con người trong giáo dục.

Thu hẹp khoảng cách số

Khoảng cách số (tiếng Anh: digital divide) vẫn là rào cản lớn trong việc áp dụng AI một cách công bằng. Khi các nước phát triển như Mỹ, Anh, Trung Quốc dẫn đầu về ứng dụng AI, các nước đang phát triển như Ấn Độ và Việt Nam đang từng bước tiếp cận thông qua các giải pháp công nghệ giáo dục (tiếng Anh: EdTech) giá cả phải chăng và hợp tác toàn cầu.

Việc thu hẹp khoảng cách này là rất quan trọng để đảm bảo AI mang lại lợi ích cho mọi học sinh, bất kể hoàn cảnh kinh tế.

Tương lai AI trong giáo dục

Tương lai của AI trong giáo dục đang mở ra vô vàn cơ hội. Các công nghệ như AR và VR được dự báo sẽ phát triển mạnh mẽ, với giá trị thị trường ước tính đạt 12,6 tỉ đô la Mỹ vào năm 2025. Những công nghệ này có thể mang đến phương pháp học tập mới, kết hợp trò chơi hóa (tiếng Anh: gamification) và mô phỏng, giúp học sinh hứng thú hơn với việc học.

AI cũng hứa hẹn đổi mới cách tạo nội dung giáo dục, từ sách giáo khoa, bài kiểm tra đến tài liệu đa phương tiện. Các nền tảng học tập suốt đời (tiếng Anh: lifelong learning) sẽ ngày càng phổ biến, đáp ứng nhu cầu nâng cao kỹ năng trong thị trường lao động thay đổi nhanh chóng.

Công nghệ AI cảm xúc (tiếng Anh: emotional AI) có khả năng điều chỉnh phương pháp giảng dạy dựa trên cảm xúc của học sinh cũng là một xu hướng tiềm năng.

Để tận dụng những đổi mới này một cách có trách nhiệm, các khung đạo đức đang được xây dựng nhằm đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm trong ứng dụng AI. Sự hợp tác giữa nhà hoạch định chính sách, giáo viên và nhà phát triển công nghệ là rất cần thiết để đưa ra các hướng dẫn ưu tiên sự phát triển toàn diện của học sinh.

Kết

Trí tuệ nhân tạo đang thay đổi diện mạo giáo dục, mang lại cơ hội chưa từng có để cá nhân hóa học tập, nâng cao hiệu quả và cải thiện tính tiếp cận. Tuy nhiên, việc tích hợp AI cần được thực hiện một cách thận trọng, để giải quyết các thách thức đạo đức, đảm bảo công bằng và giữ vững yếu tố con người trong giáo dục.

Sự hợp tác giữa các bên liên quan sẽ đóng vai trò then chốt trong việc đạt được mục tiêu này. Với cách tiếp cận đúng đắn, AI có thể tạo ra hệ thống giáo dục sáng tạo, hòa nhập và bền vững, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của mọi người học.

Tham khảo: 20 website hàng đầu thế giới về AI