Những điều cần biết về thị trường carbon và các ngành giáo dục liên quan

Thị trường carbon hay còn được gọi là thị trường trao đổi tín chỉ giảm phát thải khí nhà kính (tín chỉ carbon). Đây được xem như là một công cụ quan trọng trong chiến lược toàn cầu nhằm giảm thiểu biến đổi khí hậu. Bằng cách gán giá trị tiền tệ cho khí thải carbon, nó khuyến khích các doanh nghiệp, chính phủ và cá nhân giảm lượng phát thải khí nhà kính và áp dụng các biện pháp bền vững. Khi biến đổi khí hậu trở thành mối đe dọa hiện hữu, hiểu rõ về thị trường carbon—cơ chế hoạt động, lợi ích, lịch sử, tiềm năng và những đối tượng tham gia chính—là vô cùng cần thiết.

Thị trường carbon là gì?

Về cơ bản, thị trường carbon hoạt động bằng cách cho phép giao dịch tín chỉ carbon. Một tín chỉ carbon đại diện cho quyền phát thải một tấn carbon dioxide hoặc các loại khí nhà kính khác tương đương (CO₂e). Thị trường vận hành dưới hai khuôn khổ chính: thị trường tuân thủ và thị trường tự nguyện.

Thị trường tuân thủ là thị trường bắt buộc theo quy định của chính phủ hoặc các hiệp định quốc tế. Thị trường tuân thủ lớn nhất là Hệ thống Giao dịch Khí thải của Liên minh Châu Âu (EU ETS), được thành lập vào năm 2005, bao gồm hơn 11.000 nhà máy điện và cơ sở công nghiệp tại 30 quốc gia. Đến năm 2020, EU ETS đã giảm 35% lượng phát thải trong các lĩnh vực được bao phủ so với mức năm 2005.

Thị trường tự nguyện cho phép các doanh nghiệp và cá nhân mua tín chỉ carbon để bù đắp lượng phát thải của riêng họ. Điều này được thúc đẩy bởi trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, áp lực từ người tiêu dùng hoặc sự chuẩn bị trước cho các quy định tiềm năng. Theo báo cáo của Ecosystem Marketplace, thị trường carbon tự nguyện (VCM) đạt giá trị kỷ lục 2 tỷ đô la vào năm 2022.

Tầm quan trọng của thị trường carbon

Vai trò của thị trường carbon trong việc đối phó với biến đổi khí hậu là đa diện, ảnh hưởng đến lượng phát thải toàn cầu, cấu trúc kinh tế và sự phát triển công nghệ.

Thị trường carbon tạo ra một hình phạt tài chính cho ô nhiễm, từ đó khuyến khích các công ty đổi mới và giảm phát thải. Theo Ngân hàng Thế giới, các sáng kiến định giá carbon, bao gồm thuế carbon và hệ thống giao dịch, bao phủ 23% lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu vào năm 2022. Ví dụ, giá carbon trong EU ETS dao động từ €80-100 mỗi tấn vào năm 2023, khiến việc duy trì mức phát thải cao trở nên đắt đỏ đối với các ngành công nghiệp.

Thị trường carbon còn là một yếu điểm của Thỏa thuận Paris, với mục tiêu giữ mức tăng nhiệt độ toàn cầu dưới 2°C so với thời kỳ tiền công nghiệp và lý tưởng là dưới 1.5°C. Các cơ chế thị trường (được nêu trong Điều 6 của Thỏa thuận Paris) cho phép các quốc gia trao đổi lượng giảm phát thải, tạo điều kiện thuận lợi cho việc đáp ứng các mục tiêu khí hậu một cách hiệu quả về chi phí.

Thị trường carbon cũng khuyến khích môi trường mà các doanh nghiệp có thể hưởng lợi tài chính từ công nghệ xanh tiên tiến. Ví dụ, tập đoàn năng lượng Shell sử dụng công nghệ thu giữ và lưu trữ carbon (CCS) để thu giữ hàng triệu tấn CO₂ mỗi năm, giảm dấu chân carbon tổng thể trong khi kiếm được tín chỉ carbon có thể giao dịch.

Lợi ích của thị trường carbon

Thị trường carbon mang lại nhiều lợi ích cho cả môi trường và nền kinh tế toàn cầu.

Một trong những điểm mạnh của thị trường carbon là khả năng giảm phát thải ở những nơi có chi phí thấp nhất. Tính hiệu quả về chi phí này rất quan trọng trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu dự kiến sẽ phải đối mặt với tổn thất 23 nghìn tỷ đô la vào năm 2050 nếu biến đổi khí hậu không được kiểm soát. Các quốc gia như Hàn Quốc đã triển khai Hệ thống Giao dịch Khí thải (ETS) của riêng họ, giảm chi phí công nghiệp bằng cách cho phép doanh nghiệp giao dịch giấy phép phát thải.

Tiếp theo, các chính phủ có thể hưởng lợi từ thị trường carbon bằng cách tạo ra doanh thu thông qua việc bán tín chỉ carbon hoặc đấu giá giấy phép phát thải. EU ETS. Ví dụ như đã thu được hơn 50 tỷ euro từ năm 2012 đến 2020, với doanh thu được tái đầu tư vào các dự án năng lượng tái tạo và Quỹ Chuyển đổi Công bằng nhằm hỗ trợ các khu vực và người lao động chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch.

Ngoài ra, thị trường carbon thúc đẩy sự hợp tác quốc tế. Liên kết giữa hệ thống ETS của Thụy Sĩ và EU vào năm 2020 là một ví dụ điển hình, cho thấy cách các thị trường có thể được tích hợp qua biên giới để tạo ra phản ứng thống nhất đối với biến đổi khí hậu. Sự hợp tác này không chỉ nâng cao hiệu quả thị trường mà còn củng cố cam kết toàn cầu trong việc giảm phát thải.

Lịch sử của thị trường carbon

Ý tưởng về giao dịch carbon xuất hiện vào cuối thế kỷ 20 khi nhận thức về khủng hoảng khí hậu ngày càng gia tăng. Hệ thống giao dịch khí thải sulfur dioxide (SO₂) của Hoa Kỳ, được thiết lập theo Đạo luật Không khí Sạch năm 1990, là hệ thống giao dịch carbon lớn đầu tiên. Sáng kiến này, nhằm đối phó với hiện tượng mưa axit, đã trở thành mẫu hình cho các thị trường carbon sau này. Thành công của hệ thống giới hạn và giao dịch này đã đặt nền móng cho các thị trường carbon trên toàn cầu.

Thêm vào đó, khởi động vào năm 2005, EU ETS vẫn là thị trường carbon lớn nhất và phát triển nhất thế giới. Kể từ khi thành lập, lượng phát thải trong các lĩnh vực mà nó bao phủ đã giảm đáng kể, với dữ liệu năm 2020 cho thấy mức giảm 35% so với năm 2005. Theo một nghiên cứu của Trường Kinh tế London, EU ETS chịu trách nhiệm giảm từ 50 đến 100 triệu tấn CO₂ hàng năm.

Ngày nay, giao dịch carbon tồn tại ở hơn 45 quốc gia, bao gồm Canada, New Zealand và Trung Quốc, quốc gia đã khởi động ETS quốc gia vào năm 2021. Thị trường Trung Quốc, bao phủ 2.162 nhà máy điện và hơn 4.5 tỷ tấn phát thải CO₂, hiện là thị trường lớn nhất thế giới.

Tiềm năng của thị trường carbon

Khi thế giới tiến gần đến năm 2050, thời điểm nhiều quốc gia cam kết đạt mức phát thải ròng bằng không, thị trường carbon dự kiến sẽ phát triển mạnh mẽ. Theo một báo cáo của McKinsey, nhu cầu toàn cầu đối với tín chỉ carbon có thể tăng gấp 15 lần vào năm 2030, tạo ra một thị trường trị giá lên đến 50 tỷ đô la mỗi năm.

Các công nghệ mới nổi như thu giữ trực tiếp từ không khí (DAC) và lưu trữ carbon có thể cách mạng hóa thị trường. Ví dụ, Climeworks, một công ty Thụy Sĩ chuyên về DAC, gần đây đã huy động được hơn 650 triệu đô la để mở rộng công nghệ của mình. Những đổi mới này không chỉ tăng nguồn cung tín chỉ carbon mà còn tăng cường khả năng thị trường trong việc giảm mức carbon trong khí quyển.

Ngoài ra, tiềm năng của thị trường carbon vượt ra ngoài việc giảm phát thải. Nó ngày càng liên kết với các sáng kiến môi trường khác như bảo tồn đa dạng sinh học. Nhóm Công tác về Mở rộng Thị trường Carbon Tự nguyện (TSVCM) ước tính rằng việc tích hợp tín chỉ đa dạng sinh học có thể bổ sung thêm 10 tỷ đô la vào thị trường vào năm 2030.

Các đối tượng tham gia thị trường carbon

Nhiều đối tượng khác nhau đóng vai trò quan trọng trong thị trường carbon:

Chính phủ

Các nhà hoạch định chính sách chịu trách nhiệm thiết lập và điều chỉnh thị trường carbon. Ví dụ, chính phủ California vận hành một trong những hệ thống giới hạn và giao dịch toàn diện nhất thế giới, bao phủ 85% lượng phát thải của bang.

Các tập đoàn

Các tập đoàn đa quốc gia như Microsoft và Unilever đã cam kết đạt mức phát thải ròng bằng không thông qua cả việc giảm phát thải nội bộ và mua tín chỉ carbon tự nguyện. Microsoft, đặc biệt, đã cam kết trở thành công ty âm tính carbon vào năm 2030, một phần bằng cách mua tín chỉ từ các dự án trồng rừng.

Các tổ chức phi chính phủ và cá nhân

Các tổ chức phi chính phủ (NGO) như The Nature Conservancy phát triển các dự án bù đắp carbon mà các cá nhân và doanh nghiệp có thể đầu tư để trung hòa lượng phát thải của họ. Các sáng kiến này, từ tái trồng rừng đến năng lượng tái tạo, cung cấp những cách thức cụ thể để giảm tác động khí hậu.

Các ngành học sẽ phát triển nhờ thị trường carbon

Sự phát triển của thị trường carbon có thể thúc đẩy sự tiến bộ trong một số lĩnh vực nghiên cứu. Kinh tế học môi trường sẽ được hưởng lợi khi các nhà nghiên cứu đi sâu vào tác động kinh tế của giao dịch carbon và khám phá cách các giải pháp dựa trên thị trường có thể giải quyết hiệu quả biến đổi khí hậu. Lĩnh vực này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về phân tích chi phí, lợi ích của các chiến lược giảm carbon và các động lực kinh tế cần thiết để thúc đẩy các hoạt động bền vững. Các trường đại học đáng chú ý trong lĩnh vực này bao gồm Trường Kinh tế và Khoa học Chính trị Luân Đôn (LSE) của Anh và Đại học Yale của Mỹ.

Khoa học bền vững cũng sẽ chứng kiến ​​sự tăng trưởng đáng kể. Lĩnh vực này tập trung vào việc khám phá các hoạt động và chính sách bền vững có thể được thực hiện thông qua thị trường carbon để đạt được mức phát thải ròng bằng 0. Các nhà nghiên cứu sẽ điều tra các hoạt động tốt nhất để giảm lượng khí thải carbon và thúc đẩy quản lý môi trường. Các tổ chức hàng đầu trong lĩnh vực này bao gồm Đại học Stanford của Mỹ và Đại học Cambridge của Anh.

Trong lĩnh vực Chính sách và Quản trị Khí hậu, sự phát triển của thị trường carbon sẽ thúc đẩy các nghiên cứu về khuôn khổ pháp lý và các thỏa thuận quốc tế hỗ trợ các thị trường này. Các học giả sẽ xem xét cách thức các chính sách khác nhau có thể được hài hòa hóa để tạo ra một cách tiếp cận toàn cầu gắn kết đối với giao dịch carbon. Đại học Harvard của Mỹ và Đại học Oxford của Anh nổi bật trong lĩnh vực này.

Tài chính và Đầu tư sẽ là một lĩnh vực nghiên cứu quan trọng khác. Các nhà phân tích sẽ khám phá vai trò của thị trường carbon trong các hệ thống tài chính, bao gồm sự xuất hiện của tín dụng carbon như một loại tài sản. Điều này sẽ liên quan đến việc hiểu các cơ chế tài chính có thể hỗ trợ giao dịch carbon và các cơ hội đầu tư mà nó mang lại. Các trường đại học hàng đầu về tài chính và đầu tư bao gồm Đại học Chicago và Đại học New York (NYU) của Mỹ.

Khoa học và Công nghệ Môi trường sẽ phát triển khi các công nghệ mới để thu giữ, lưu trữ và giảm carbon được phát triển, được thúc đẩy bởi các ưu đãi do thị trường carbon cung cấp. Các nhà nghiên cứu sẽ tập trung vào các giải pháp sáng tạo để giảm thiểu phát thải carbon và tăng cường tính bền vững của môi trường. Các trường đại học hàng đầu trong lĩnh vực này bao gồm Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) và Viện Công nghệ California (Caltech) của Mỹ.

Cuối cùng, Xã hội học và Khoa học Chính trị sẽ xem xét các tác động xã hội và chính trị của thị trường carbon, bao gồm các vấn đề về công bằng và công lý. Lĩnh vực này sẽ khám phá cách thị trường carbon tác động đến các cộng đồng khác nhau và động lực chính trị liên quan đến việc triển khai các thị trường này. Các tổ chức đáng chú ý bao gồm Đại học California, Berkeley và Đại học Princeton của Mỹ.