Tiếng Anh sẽ sớm trở thành ngôn ngữ thứ hai ở Việt Nam?

Trong những năm gần đây, chúng ta nghe nhiều hơn về mục tiêu làm cho tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai tại nước ta. Trong một nghị quyết gần đây, Bộ Chính trị cũng đã nhắc lại mục tiêu này, nhấn mạnh mong muốn hội nhập sâu hơn vào cộng đồng toàn cầu của chúng ta. Tuy nhiên, với thành tích tiếng Anh không ổn định của học sinh Việt Nam trong những năm gần đây, cộng với những nỗ lực trong việc bảo vệ các di sản tiếng Việt phong phú, liệu mục tiêu biến tiếng Anh là ngôn ngữ thứ hai trong thời gian ngắn có khả thi hay không và khả thi đến mức độ nào? Hãy cùng khám phá chủ đề này trong bài viết hôm nay.

Việc làm cho tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai có khả thi không?

Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể trong giáo dục tiếng Anh trong những thập kỷ qua, đây là điều không cần bàn cãi. Tiếng Anh đã được đưa vào làm môn học bắt buộc ở các trường trung học cơ sở và trung học phổ thông vào năm 1982 và được thử nghiệm ở các trường tiểu học vào năm 1996. Tuy nhiên, để có thể biến tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai thực sự đòi hỏi nhiều hơn thế. Chúng ta cần nâng cao trình độ Anh ngữ của đa số người dân và đưa nó vào trong giao tiếp đời sống.

*Nguồn ảnh: EPC Online Homeschool*

Theo báo cáo Chỉ số năng lực tiếng Anh EF (EPI) năm 2024, Việt Nam rơi xuống vị trí thứ 63 trong số 116 quốc gia, nằm trong nhóm “năng lực thấp”. Thành tích thụt lùi này nêu bật những thách thức phía trước, đặc biệt là khi so sánh với các nước láng giềng như Singapore và Philippines, những nơi tiếng Anh là ngôn ngữ chính thức và được sử dụng rộng rãi.

Khoảng cách năng lực Anh ngữ giữa khu vực thành thị và nông thôn ở Việt Nam vẫn còn rất chênh lệch. Rất nhiều học sinh gặp khó khăn khi học tiếng Anh theo phương pháp truyền thống. Việc giảng dạy theo phương pháp học thuộc hạn chế học sinh sử dụng ngôn ngữ trong môi trường thực tế nhưng vẫn được duy trì cho tới nay bởi tình trạng thiếu giáo viên có trình độ. Điều này dẫn đến một hệ quả là dù học sinh dành tương đối nhiều thời gian để học tiếng Anh mỗi tuần tại trường nhưng lượng kiến ​​thức lại không được truyền thụ một cách hiệu quả. Một học sinh thường quên khoảng 50% lượng kiến thức chỉ sau một đến hai ngày. Để biến tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai, tiếng Anh cần phải vượt ra khỏi môi trường lớp học và trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hằng ngày.

Để chuẩn bị cho mục tiêu này chúng ta cần làm gì?

Việc tích hợp tiếng Anh vào giao tiếp đời sống không phải việc một sớm một chiều và cũng đòi hỏi rất nhiều nỗ lực đến từ chính phủ, các tổ chức giáo dục, gia đình, người dân và hệ thống phương tiện truyền thông công cộng.

Trong đó, đóng vai trò cực kì quan trọng, chính phủ cần tạo ra một môi trường “thân thiện với tiếng Anh” thông qua các công tác triển khai sử dụng song ngữ tại các văn phòng công cộng, đưa tiếng Anh vào biển báo và chỉ dẫn công cộng, các nội dung truyền thông của chính quyền, v.v. để tạo tiền đề cho việc áp dụng trên toàn quốc. Những sáng kiến ​​như vậy sẽ báo hiệu tầm quan trọng của trình độ tiếng Anh và khuyến khích người dân sử dụng ngôn ngữ này trong nhiều khía cạnh của cuộc sống.

Các phương pháp giảng dạy tiếng Anh truyền thống, thường nhấn mạnh vào việc ghi nhớ hơn là sử dụng thực tế, cần được cải cách. Các lớp học nên khuyến khích sử dụng ngôn ngữ một cách tích cực thông qua các cuộc tranh luận, kể chuyện và nhập vai. Những tiến bộ công nghệ cũng có thể đóng một vai trò quan trọng. Ví dụ, công nghệ thực tế ảo (VR) có thể đưa học sinh vào môi trường nói tiếng Anh, mang đến những trải nghiệm ngôn ngữ thực tế vượt ra ngoài bối cảnh lớp học truyền thống.

*Nguồn ảnh: Tạp chí Giáo dục*

Bên cạnh đó, phụ huynh và cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong việc củng cố việc sử dụng tiếng Anh bên ngoài lớp học. Các hoạt động đơn giản, chẳng hạn như đọc truyện trước khi đi ngủ bằng tiếng Anh, hỏi đáp bằng tiếng Anh với trẻ cũng góp phần làm cho ngôn ngữ này đi vào đời sống một cách tự nhiên.  Ngoài ra, các hoạt động ngoại khóa như câu lạc bộ tiếng Anh và cuộc thi hùng biện có thể mang đến cho học sinh cơ hội sử dụng ngôn ngữ một cách năng động, qua đó nâng cao hơn nữa trình độ của các em.

Thêm nữa, không thể không nhắc đến vai trò của các phương tiện truyền thông đại chúng luôn có ảnh hưởng đáng kể đến việc tiếp thu ngôn ngữ. Bằng cách bản địa hóa thông qua việc tạo ra nội dung tiếng Anh chất lượng cao do Việt Nam sản xuất và khuyến khích những người trẻ tuổi tham gia vào các hoạt động giải trí bằng tiếng Anh, chúng ta có thể giúp tiếng Anh dễ tiếp cận và hấp dẫn hơn. Nếu các ngôi sao nhạc pop, người có sức ảnh hưởng và YouTuber người Việt Nam ngày càng sử dụng tiếng Anh trong nội dung của họ, điều đó có thể truyền cảm hứng cho những người trẻ tuổi làm như vậy, bình thường hóa việc sử dụng tiếng Anh trong cuộc sống hằng ngày.

Bài học từ các quốc gia khác

Việt Nam có thể rút ra những bài học giá trị từ các quốc gia đã tích hợp tiếng Anh thành công vào xã hội của họ.

Singapore là một quốc gia ở gần Việt Nam và họ đã thực hiện chính sách giáo dục song ngữ nghiêm ngặt, chỉ định tiếng Anh là ngôn ngữ giảng dạy chính trong khi vẫn bảo tồn tiếng mẹ đẻ từ lâu. Động thái chiến lược này đã tạo nên một quốc gia mà tiếng Anh được sử dụng dễ dàng qua nhiều thế hệ, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động kinh doanh và giao tiếp quốc tế.

Philippines áp dụng chính sách giáo dục song ngữ, sử dụng tiếng Anh và tiếng Philippines làm phương tiện giảng dạy trong các môn học cụ thể. Tiếng Anh được sử dụng trong các môn khoa học, toán học và công nghệ, trong khi tiếng Philippines được sử dụng trong các môn khoa học xã hội và các môn khác. Cách tiếp cận này đã dẫn đến trình độ tiếng Anh phổ biến, với tiếng Anh được sử dụng trong giáo dục, phương tiện truyền thông và trò chuyện thông thường.

Đi xa hơn, ở các quốc gia châu Âu có ngôn ngữ riêng, như Thụy Điển và Đan Mạch, tiếng Anh không được chính thức bắt buộc nhưng được sử dụng rộng rãi do tiếp xúc liên tục. Trẻ em lớn lên với việc xem các chương trình truyền hình tiếng Anh mà không lồng tiếng, chơi trò chơi điện tử bằng tiếng Anh và tiếp nhận lượng lớn nội dung tiếng Anh trực tuyến. Sự đắm chìm tự nhiên này đã dẫn đến trình độ thành thạo cao mà không có chính sách chính thức nào áp dụng ngôn ngữ này.

Việt Nam có thể điều chỉnh các chiến lược này theo bối cảnh riêng của mình, tập trung vào cả giáo dục chính quy và tiếp xúc không chính quy để tạo ra môi trường mà việc sử dụng tiếng Anh trở nên tự nhiên như nói tiếng Việt.

Tương lai của giáo dục tiếng Anh tại Việt Nam

Việc theo đuổi mục tiêu làm cho tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai đang chuyển đổi ngành giáo dục tiếng Anh của Việt Nam. Nhu cầu học tiếng Anh chất lượng đang tăng lên, dẫn đến sự gia tăng của các trung tâm ngôn ngữ, trường quốc tế và các công ty công nghệ giáo dục (EdTech).

Sự phát triển của các trung tâm ngoại ngữ: Số lượng các trung tâm tiếng Anh được cấp phép đã tăng vọt, đặc biệt là ở các thành phố lớn. Tại Thành phố Hồ Chí Minh, con số này đã tăng gấp sáu lần, lên đến con số 2.380 chỉ trong vòng 6 năm từ năm 2010 đến năm 2024. Trong khi tại Hà Nội, con số này đã tăng gấp đôi từ 562 vào năm 2018 lên 955 vào tháng 12 năm 2024. Sự tăng trưởng này phản ánh nhu cầu cao về giáo dục tiếng Anh và mong muốn đầu tư của cha mẹ vào tương lai của con em mình.

Trường quốc tế và giáo dục song ngữ: Ngày càng có nhiều phụ huynh cho con em mình theo học tại các trường quốc tế hoặc song ngữ, nơi tiếng Anh là phương tiện giảng dạy chính. Những trường này mang lại lợi thế cạnh tranh, cung cấp cho học sinh các kỹ năng ngôn ngữ cần thiết để du học hoặc làm việc trong môi trường đa quốc gia. Tuy nhiên, nhiều gia đình vẫn chưa tiếp cận được do học phí cao.

Cuộc cách mạng công nghệ giáo dục: Sự phát triển của các nền tảng học tập kỹ thuật số đang cách mạng hóa giáo dục tiếng Anh. Các ứng dụng ngôn ngữ do AI điều khiển, các khóa học trực tuyến và gia sư ảo đang giúp việc học tiếng Anh trở nên dễ tiếp cận hơn. Các công ty như Duolingo, ELSA Speak và các nền tảng giáo viên nói tiếng Anh bản ngữ đang ngày càng phổ biến tại Việt Nam, phục vụ cho người học ở mọi lứa tuổi.

Liệu có sự cạnh tranh gay gắt?

Với nhu cầu ngày càng tăng, thị trường giáo dục tiếng Anh tại Việt Nam đang ngày càng trở nên cạnh tranh. Những người mới (bao gồm các nhà đầu tư quốc tế và các công ty khởi nghiệp công nghệ) .liên tục cung cấp các giải pháp sáng tạo để đáp ứng nhu cầu của người học.

Để phát triển trong bối cảnh đang thay đổi này, các nhà cung cấp giáo dục phải đổi mới. Các phương pháp lỗi thời, điều kiện dạy học không đảm bảo -chẳng hạn như lớp học quá đông, các bài tập đơn điệu, phương pháp giảng dạy không mấy hiệu quả v.v. sẽ khó có thể duy trì được sự phù hợp. Tương lai thuộc về các tổ chức cung cấp trải nghiệm học tập hấp dẫn, hiệu quả và được cá nhân hóa. Chuyên môn hóa, chẳng hạn như tiếng Anh thương mại hoặc luyện thi IELTS, có thể là một yếu tố khác biệt chính.

Liệu Việt Nam có thực sự biến tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai của mình không? Nền tảng đã có với số lượng người trẻ đông đảo và nhận thức ngày càng tăng về tầm quan trọng của tiếng Anh. Tuy nhiên, thành công sẽ phụ thuộc vào các chính sách táo bạo, cải cách giáo dục sáng tạo và sự thay đổi văn hóa theo hướng tiếp nhận tiếng Anh trong cuộc sống hằng ngày.

Tin tốt là gì? Việt Nam đang đi đúng hướng. Tiếng Anh không còn chỉ là môn học ở trường nữa mà nó đã trở thành một nhu cầu thiết yếu. Câu hỏi thực sự không phải là liệu Việt Nam có thể đạt được giấc mơ này hay không, mà là nhanh đến mức nào. Với các chiến lược đúng đắn, sự sáng tạo và quyết tâm, Việt Nam có thể trở thành quốc gia nói tiếng Anh hàng đầu trong khu vực.