GEM 2024: Tập trung giải quyết bất bình đẳng giáo dục và chuyển đổi số

Thông điệp cốt lõi của Hội nghị Giáo dục Toàn cầu (GEM) 2024 tổ chức tại Fortaleza, Brazil chính là “Giáo dục luôn là nền tảng của sự tiến bộ, hòa bình và thịnh vượng”. Điều này một lần nữa đã được các nhà hoạch định chính sách, nhà giáo dục và các nhà hoạt động từ hơn 100 quốc gia nhấn mạnh. Trong khuôn khổ của hội nghị, các đại biểu đã tập trung giải quyết những vấn đề được xem là cấp bách nhất với nền giáo dục toàn cầu. Tâm điểm của sự kiện là Tuyên bố Fortaleza, đây là một “lộ trình toàn diện” nhằm tăng cường kết quả giáo dục toàn cầu đến năm 2030, gắn chặt với các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) của Liên hợp quốc.

Hội nghị năm nay đánh dấu một thời khắc quan trọng đối với cộng đồng giáo dục toàn cầu. Với sự gia tăng bất bình đẳng trong việc tiếp cận giáo dục chất lượng, vốn bị trầm trọng hơn do đại dịch COVID-19 và các cuộc khủng hoảng khác, các đại biểu nhận thấy cần phải nỗ lực chung tay cải cách hệ thống giáo dục toàn cầu. UNESCO ước tính hiện có khoảng 244 triệu trẻ em và thanh thiếu niên trên toàn thế giới vẫn không được đến trường, con số này cho thấy rõ thách thức to lớn mà thế giới đang phải đối mặt.

Lời kêu gọi tăng cường đầu tư cho giáo dục

Một trong những chủ đề nổi bật tại GEM 2024 là sự cần thiết phải tăng cường hỗ trợ tài chính cho giáo dục trên toàn thế giới. Tuyên bố Fortaleza kêu gọi các khu vực công và tư cần phải tiếp tục gia tăng đầu tư. Hiện tại, UNESCO khuyến nghị các quốc gia phân bổ ít nhất 4-6% GDP và 15-20% ngân sách công cho giáo dục. Tuy nhiên, chỉ 20% các quốc gia đáp ứng được tiêu chuẩn này, nhiều nước gặp khó khăn do các ưu tiên kinh tế khác và nguồn lực tài chính hạn chế.

Trong những năm gần đây, nhiều quốc gia đã gặp khó khăn trong việc đáp ứng mục tiêu tài trợ cho giáo dục, do các biện pháp thắt lưng buộc bụng và bất ổn kinh tế dẫn đến cắt giảm chi tiêu cho giáo dục. Tại khu vực châu Phi cận Sahara, chi phí cho mỗi học sinh ở bậc tiểu học chỉ vào khoảng 201 đô la Mỹ/năm, so với 8.501 đô la Mỹ /năm ở các nước thu nhập cao. Tuy nhiên, các đại biểu tại hội nghị nhấn mạnh rằng nếu không có đủ nguồn lực tài chính, mục tiêu giáo dục toàn cầu vào năm 2030 sẽ chỉ là một giấc mơ xa vời.

Bà Audrey Azoulay, Tổng Giám đốc UNESCO, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cam kết tài chính: “Đầu tư vào giáo dục không chỉ là một nghĩa vụ đạo đức mà còn là một quyết định kinh tế sáng suốt. Mỗi 1 đô la Mỹ đầu tư vào giáo dục có thể tạo ra tới 15 đô la Mỹ trong lợi nhuận kinh tế. Chúng ta không thể bỏ qua thế hệ tương lai bằng cách tước đi cơ hội học tập của họ”.

Tuyên bố Fortaleza cũng nhấn mạnh rằng đầu tư phải được phân bổ hợp lý để không chỉ mở rộng cơ hội tiếp cận giáo dục mà còn đảm bảo nguồn lực đến được với các cộng đồng thiệt thòi nhất. Đây là điều đặc biệt quan trọng tại các nước thu nhập thấp, nơi nhiều trường học thiếu cơ sở hạ tầng và tài liệu giảng dạy cơ bản.

Hợp tác đa phương để thu hẹp khoảng cách

Hợp tác quốc tế cũng là một chủ đề quan trọng tại GEM. Chính phủ, các tổ chức phi chính phủ (NGOs) và các cơ sở giáo dục được khuyến khích hình thành những mối quan hệ đối tác mạnh mẽ hơn để chia sẻ tài nguyên, kiến thức và các thực tiễn tốt nhất. Ý tưởng về “tình đoàn kết toàn cầu” trở thành tâm điểm khi nhiều diễn giả kêu gọi các quốc gia vượt qua ranh giới để đối phó với sự bất bình đẳng trong giáo dục.

Sự nhấn mạnh vào hợp tác đa phương xuất hiện trong bối cảnh khoảng cách giáo dục giữa các quốc gia giàu và nghèo ngày càng mở rộng. Trong khi các nước giàu đầu tư trung bình 13.400 đô la Mỹ/năm cho mỗi học sinh, các quốc gia thu nhập thấp chỉ chi tiêu được 48 đô la Mỹ, theo Đối tác Giáo dục Toàn cầu (GPE). Điều này dẫn đến sự khác biệt đáng kể về chất lượng giáo dục mà học sinh ở các quốc gia nghèo phải đối mặt.

Ngân hàng Thế giới (WB) ước tính 53% trẻ em ở các quốc gia thu nhập thấp và trung bình không thể đọc và hiểu một văn bản đơn giản dù đã lên 10 tuổi, đây là một thực trạng đáng buồn. Các đại biểu tại GEM 2024 nhấn mạnh rằng hợp tác và chia sẻ nguồn lực là điều cần thiết nếu tất cả các quốc gia muốn đạt được các mục tiêu giáo dục liên quan đến SDGs.

Gordon Brown, Đặc phái viên của Liên Hợp Quốc về giáo dục toàn cầu, đã phát biểu đầy xúc động tại hội nghị: “Giáo dục là cuộc đấu tranh cho quyền công dân của thời đại chúng ta. Trong một thế giới của sự kết nối, một đứa trẻ bị từ chối quyền học tập ở bất kỳ đâu đều ảnh hưởng đến tất cả chúng ta. Cuộc chiến vì giáo dục phổ cập không chỉ là vấn đề quốc gia – đó là trách nhiệm toàn cầu”.

Thu hẹp khoảng cách giáo dục cho trẻ em gái và trẻ em khuyết tật

Đảm bảo rằng hệ thống giáo dục bao hàm và bình đẳng cho tất cả trẻ em là một trọng tâm chính của các cuộc thảo luận. Mặc dù nhiều khu vực đã đạt được những tiến bộ đáng kể, nhưng sự bất bình đẳng vẫn còn, đặc biệt là đối với trẻ em gái, trẻ em khuyết tật và những người thuộc các cộng đồng thiệt thòi. Tuyên bố Fortaleza tái khẳng định cam kết của các nhà lãnh đạo toàn cầu trong việc giải quyết những bất bình đẳng này, đưa ra các chiến lược cải thiện cơ hội tiếp cận giáo dục cho các nhóm dễ bị tổn thương này.

Trên toàn cầu, 129 triệu trẻ em gái vẫn không được đến trường, theo số liệu của UNESCO, với sự bất bình đẳng giới đặc biệt nghiêm trọng ở các khu vực xung đột như Afghanistan và châu Phi cận Sahara. Các rào cản như tảo hôn, các hạn chế văn hóa và thiếu cơ sở vật chất vệ sinh là những yếu tố cản trở các cơ hội giáo dục của trẻ em gái.

Một ví dụ về sự tiến bộ được đề cập đến từ Rwanda, nơi chính phủ đã nỗ lực tăng cường tỉ lệ nhập học trung học cho trẻ em gái. Nhờ vào các sáng kiến do chính phủ lãnh đạo và hợp tác với các tổ chức quốc tế, khoảng cách giới tính trong giáo dục đã thu hẹp đáng kể. Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo toàn cầu nhất trí rằng cần có thêm nhiều hành động, đặc biệt ở các khu vực mà các chuẩn mực văn hóa vẫn còn hạn chế quyền học tập của các bé gái.

Hội nghị GEM cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hỗ trợ trẻ em khuyết tật, những người đang đối mặt với những rào cản lớn trong việc tiếp cận giáo dục. Trên toàn thế giới, cứ mười trẻ thì có một trẻ bị khuyết tật, và ước tính có tới 90% trẻ em khuyết tật ở các nước thu nhập thấp không được đi học, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Tuyên bố Fortaleza nhấn mạnh sự cần thiết phải tạo ra môi trường học tập thân thiện và cung cấp hỗ trợ chuyên biệt cho những học sinh này.

Nắm bắt tương lai số trong giáo dục

Khi thế giới ngày càng kết nối với nhau, vai trò của công nghệ trong giáo dục trở thành tâm điểm chú ý. GEM nhấn mạnh tầm quan trọng của chuyển đổi số trong việc cải thiện kết quả giáo dục, với các nhà lãnh đạo chỉ ra sức mạnh của công nghệ trong việc thu hẹp khoảng cách học tập. Tuy nhiên, sự chuyển đổi này cần được quản lý cẩn thận để không làm gia tăng những bất bình đẳng hiện có.

Sự chuyển đổi sang học trực tuyến do đại dịch đã phơi bày sự bất bình đẳng kỹ thuật số, với 1,3 tỉ trẻ em ở độ tuổi đi học không có Internet tại nhà, theo UNICEF. Ở khu vực châu Phi cận Sahara, 89% học sinh vẫn không kết nối được với thế giới số, so với chỉ 6% ở châu Âu. Tuyên bố Fortaleza kêu gọi thúc đẩy kỹ năng số rộng rãi hơn và cung cấp quyền tiếp cận công nghệ, không chỉ cho học sinh mà cả giáo viên.

Một thành công đáng kể đến từ Uruguay, nơi chính phủ đã triển khai sáng kiến Ceibal cung cấp máy tính xách tay cho mọi học sinh, kết hợp với việc phủ sóng Internet toàn quốc. Điều này đã biến đổi lớp học, đặc biệt là ở các khu vực nông thôn, giúp học sinh tiếp cận được với tài nguyên số và tham gia học trực tuyến ngay cả ở những vùng xa xôi.

Các diễn giả tại GEM nhấn mạnh sự cần thiết phải áp dụng các biện pháp tương tự tại các quốc gia khác. Bà Audrey Azoulay lưu ý: “Công cụ kỹ thuật số có sức mạnh cải thiện kết quả học tập nhưng chúng ta cần đảm bảo rằng chúng không tạo ra khoảng cách mới. Chính phủ phải ưu tiên cả quyền tiếp cận và đào tạo để công nghệ phục vụ tất cả học sinh”.

Giúp giáo viên trở thành những người tiên phong

Trung tâm của bất kỳ hệ thống giáo dục thành công nào là đội ngũ giáo viên – những người dẫn dắt học sinh trên con đường học tập của họ. GEM 2024 đã nhấn mạnh rằng để cải thiện kết quả giáo dục toàn cầu, cần tăng cường hỗ trợ và phát triển chuyên môn cho giáo viên. Tuyên bố Fortaleza kêu gọi chính phủ và các tổ chức giáo dục đầu tư vào các chương trình đào tạo giáo viên tốt hơn và cung cấp các cơ hội phát triển liên tục.

Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) ước tính thế giới hiện thiếu khoảng 69 triệu giáo viên, trong đó sự thiếu hụt đặc biệt nghiêm trọng tại khu vực châu Phi cận Sahara và Nam Á. Ở nhiều quốc gia, giáo viên phải đối mặt với tình trạng lớp học quá đông, lương thấp và thiếu các điều kiện cần thiết. GEM 2024 đã nhấn mạnh sự quan trọng phải cải thiện môi trường làm việc cho giáo viên, với nhiều sáng kiến thành công được nêu bật, chẳng hạn như cách tiếp cận giáo dục của Phần Lan, nơi nghề giáo được coi là một trong những nghề uy tín nhất, với quá trình đào tạo nghiêm ngặt và phát triển chuyên môn liên tục.

Fred van Leeuwen, cựu Tổng thư ký Liên minh Giáo dục Quốc tế, phát biểu: “Nghề dạy học đang đứng trước bước ngoặt quan trọng. Chúng ta cần đầu tư vào đội ngũ giáo viên, không chỉ bằng cách cung cấp cho họ các công cụ cần thiết mà còn bằng cách công nhận và đánh giá cao vai trò quan trọng mà họ đóng góp trong việc định hình tương lai”.

Giáo dục là chìa khóa cho phát triển bền vững

Hội nghị cũng nhấn mạnh rằng giáo dục không chỉ là một lĩnh vực riêng lẻ mà còn là động lực quan trọng của sự phát triển bền vững. Giáo dục đóng vai trò thiết yếu trong việc đạt được nhiều Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) của Liên hợp quốc, từ việc xóa đói giảm nghèo đến thúc đẩy bình đẳng giới và hòa bình. Theo Báo cáo Giám sát Giáo dục Toàn cầu, mỗi năm học thêm có thể tăng thu nhập của một người lên tới 10% và giảm khả năng xung đột bằng cách củng cố sự gắn kết xã hội.

Việc Tuyên bố Fortaleza gắn liền với các SDGs thể hiện sự đồng thuận toàn cầu về sức mạnh của giáo dục trong việc thay đổi xã hội. Khi các quốc gia nỗ lực đạt được các mục tiêu do Liên hợp quốc đề ra, giáo dục vẫn là yếu tố quan trọng thúc đẩy tiến bộ trong mọi lĩnh vực.

Hội nghị Giáo dục toàn cầu 2024 tại Fortaleza là một sự kiện quan trọng trong nỗ lực cải cách hệ thống giáo dục toàn cầu. Với việc thông qua Tuyên bố Fortaleza, các nhà lãnh đạo thế giới đã vạch ra một tầm nhìn rõ ràng cho tương lai giáo dục – một hệ thống giáo dục bao hàm, được đầu tư đúng mức và trang bị công nghệ số. Bằng cách làm việc cùng nhau, cộng đồng quốc tế hy vọng sẽ tạo ra một hệ thống giáo dục không chỉ đáp ứng nhu cầu của học sinh ngày nay mà còn giúp xây dựng một thế giới công bằng và bền vững hơn cho các thế hệ tương lai.