Đình chỉ học có còn phù hợp trong học đường?

Trong nhiều thập kỷ, ở khắp các trường học trên thế giới, đình chỉ học đã trở thành “một giải pháp nhanh chóng” giúp loại bỏ những học sinh gây rối ra khỏi lớp học nhằm duy trì trật tự và đảm bảo một môi trường an toàn, lành mạnh cho học sinh. Những tưởng hình phạt phổ biến đã được áp dụng hàng thế kỷ này đã được coi như một phần không thể thiếu trong nội quy trường lớp, các nhà giáo dục hiện đại đang trăn trở với một câu hỏi sâu sắc:

Làm thế nào chúng ta có thể kỷ luật học sinh theo cách thúc đẩy sự phát triển thay vì chỉ đơn thuần trừng phạt?

Họ cho rằng việc trừng phạt học sinh gây hại nhiều hơn đem lại những lợi ích. Chính niềm tin này đang thúc đẩy một sự thay đổi toàn cầu hướng tới các biện pháp phục hồi, ưu tiên sự hàn gắn và thấu hiểu hơn. Trong bài viết hôm nay, hãy cùng Language Link tìm hiểu về góc nhìn này.

Đình chỉ học và cái giá rất đắt

Như đã nói phía trên, đình chỉ học là một biện pháp phổ biến ở khắp nơi trên thế giới. Theo Bộ Giáo dục Hoa Kỳ, trung bình mỗi năm học, nước Mỹ có khoảng 2,5 triệu học sinh bị đình chỉ học ít nhất một lần. Tại Úc, cứ 10 học sinh trung học lại có 1 em bị đình chỉ học ít nhất một lần/năm. Các nhà quản lý giáo dục theo phong cách truyền thống thường xem đình chỉ học như một điều cần thiết để duy trì một môi trường an toàn và trật tự. Tuy nhiên, những tác động từ hình phạt này vượt xa sự kiểm soát của chúng ta.

*Nguồn ảnh: Báo Chính phủ*

Một nghiên cứu năm 2014 của R. Skiba tiết lộ rằng dù chỉ một lần bị đình chỉ học cũng làm suy giảm mạnh thành tích học tập của học sinh, đồng thời thúc đẩy suy nghĩ và làm tăng khả năng bỏ học của các em. Khi bị đình chỉ học, học sinh không chỉ bị tước cơ hội học tập, việc bỏ lỡ các bài giảng dẫn đến tụt lại phía sau có thể không nghiêm trọng bằng sự thất vọng, chán chường của bản thân các em và nỗi xấu hổ dẫn đến sự tự tách biệt hoặc bị xa cách, mất kết nối với trường lớp. Điều này hình thành tâm lý thờ ơ, bất cần, dẫn tới nhiều khả năng bỏ học sớm

Đáng báo động hơn, cộng hưởng với sự phân biệt trong xã hội, hình phạt đình chỉ học có tác động mạnh mẽ tới việc thúc đẩy sự duy trì bất công với các nhóm bị thiệt thòi. Ở Mỹ, học sinh da màu thường có nguy cơ bị đình chỉ cao gấp 3-4 lần so với các bạn da trắng bất chấp cấp độ nghiêm trọng ngang bằng. Ngoài ra, những học sinh có hoàn cảnh khó khăn hay thậm chí là khuyết tật cũng phải đối mặt với những nguy cơ bị đình chỉ cao hơn thể hiện một sự thiên vị có hệ thống trong kỷ luật học đường nước này.

Những sự bất công này được cho là góp phần quan trọng tạo nên hiện tượng “đường ống từ trường học đến nhà tù” (tiếng Anh: school-to-prison pipeline) – một thuật ngữ mô tả cách những học sinh bị kỷ luật có xu hướng phạm tội và nhanh chóng bị chuyển tới các trung tâm giáo dưỡng đặc biệt hoặc các nhà tù thanh thiếu niên. Mỗi lần bị đình chỉ học lại làm gia tăng nguy cơ tự cô lập và bị cô lập cho học sinh, đẩy các em tới những con đường sai lầm, huỷ hoại tương lai thay vì chỉ bảo và đôn đốc các em học tập, rèn luyện và tu dưỡng.

Cần có những giải pháp mang tính lành mạnh và giáo dục cao hơn

Giữa những thách thức này, một cách tiếp cận mang tính chuyển đổi đang ngày càng được chú ý. Thay vì tập trung vào những quy tắc bị phá vỡ và những quyết định hình phạt cần được đưa ra, chúng ta cần đặt các câu hỏi như: Ai đã bị tổn hại? Làm thế nào để chúng ta có thể cùng nhau khắc phục thiệt hại?

Với triết lí giáo dục mới, học sinh gây rối sẽ không phải đối mặt với việc bị đình chỉ học hay bị đuổi học ngay lập tức. Thay vào đó, các em sẽ được trao đổi với giáo viên và nói chuyện với các bạn để nhận thức về hành vi một cách chính đáng. Thông qua việc lắng nghe chia sẻ từ những người khác về hành động của mình, các em sẽ biết mình đã làm ảnh hưởng đến người khác ra sao, từ đó có thể suy ngẫm về nguyên nhân gốc rễ của hành vi và tìm ra một giải pháp khắc phục. Quá trình tuy tiêu tốn nhiều công sức hơn nhưng lại thúc đẩy trách nhiệm giải trình ở học sinh, đồng thời nhấn mạnh sự đồng cảm và tôn trọng từ giáo viên, nhà trường và cộng đồng học sinh trong trường.

Nhiều nơi trên thế giới hiện đã và đang triển khai thử nghiệm cũng như áp dụng trên diện rộng những biện pháp phục hồi đem lại thành quả đáng chú ý.

Tại California (Mỹ), những buổi trao đổi hậu sự cố dành cho học sinh gây rối được thí điểm từ năm 2007. Sau 7 năm thực hiện, các trường tại bang này báo cáo tín hiệu đáng mừng khi số lượng trường hợp buộc phải đình chỉ học giảm hơn 50%, đồng thời thu hẹp được sự bất bình đẳng giữa việc xử lý học sinh ở các sắc tộc khác nhau. Ở New Zealand hiện nay, các biện pháp phục hồi được tích hợp sâu trong hệ thống giáo dục quốc gia, biến các trường học nước này thành những trung tâm hỗ trợ học sinh, sử dụng các cuộc trò chuyện có cấu trúc và chiến lược để làm giảm số vụ gây rối tới từ xung đột giữa các nhóm học sinh, đồng thời làm giảm số vụ đuổi học và đình chỉ học, cũng như tăng cường sự tham gia của học sinh trong việc xây dựng và phát triển môi trường học tập lành mạnh, nhân ái. Đáng chú ý, một trường học ở Birmingham (Anh) sau khi hoàn toàn áp dụng các hệ thống xử lý vấn đề học sinh mới, trong hai năm liền, trường ghi nhận không có vụ đình chỉ học nào. Thành tích này đến từ những nỗ lực hỗ trợ học sinh nhìn nhận, suy ngẫm và diễn đạt suy nghĩ, cảm xúc để đi tìm một phương án giải quyết xung đột mang tính xây dựng.

Có thể thấy những ví dụ này chỉ ra mức độ khả thi của cách tiếp cận mới, cải thiện môi trường học tập, trao cơ hội cho học sinh học hỏi từ những sai lầm cũng như phát triển các kỹ năng sống quan trọng như năng lực đồng cảm, kỹ thuật giao tiếp và tinh thần trách nhiệm.

Những khó khăn tiềm tàng

Dĩ nhiên, cách tiếp cận mới cũng có những hạn chế và khó khăn đáng cân nhắc. Như có đề cập bên trên, việc chuẩn bị và triển khai đòi hỏi nhiều nguồn lực và tiêu tốn nhiều thời gian. Các công tác như đào tạo, gia tăng nguồn lực hỗ trợ và các biện pháp hỗ trợ nhằm cải thiện văn hoá trường học đòi hỏi sự đầu tư mạnh mẽ từ nhà trường. Các đối tượng giáo viên – những người vốn đã phải chịu nhiều áp lực – cũng sẽ cần nhiều sự hỗ trợ mạnh mẽ từ nhà trường để có thể áp dụng hiệu quả phương pháp này. Việc thiếu văng sự đào tạo bài bản hay sự thiếu ủng hộ từ ban quản lý sẽ chỉ đem lại các kết quả hời hợt, thậm chí không giúp ích mà còn làm suy yếu hiệu quả làm việc chung.

Ngoài ra, cần có sự áp dụng linh hoạt, thay đổi tuỳ theo từng trường hợp và tình huống chứ không nên rập khuôn và cứng nhắc. Trong các trường hợp được đánh giá là cực kỳ nghiêm trọng, đe dọa an toàn ngay lập tức hoặc các hành vi vi phạm nghiêm trọng được lặp đi lặp lại, việc xem xét đình chỉ hoặc thậm chí đuổi học vẫn là các biện pháp cần thiết. Tuy nhiên, tinh thần chung nên xem đây là những biện pháp cuối cùng, không phải là phản ứng mang tính nhất thời, thiếu kiềm chế.

Như vậy, có thể thấy rằng đình chỉ học, mặc dù đôi khi cần thiết nhưng hậu quả của nó thường làm trầm trọng thêm chính những vấn đề mà nó muốn giải quyết. Do đó, các biện pháp thay thế đầy hứa hẹn nhằm tạo ra những môi trường học tập an toàn hơn, hòa nhập hơn, nơi học sinh học hỏi từ những sai lầm của mình thay vì bị định nghĩa bởi chúng. Bằng cách ưu tiên các mối quan hệ hơn là sự trừng phạt, các trường học có thể phá vỡ “đường ống từ trường học đến nhà tù” và nuôi dưỡng những môi trường nơi tất cả học sinh đều cảm thấy được trân trọng và hỗ trợ.

Kỷ luật là cần thiết, nhưng mục đích của nó phải phù hợp với sứ mệnh cốt lõi của giáo dục: giúp học sinh phát triển. Câu hỏi không phải là liệu các trường học có cần kỷ luật hay không mà là liệu chúng ta có đủ can đảm để định nghĩa lại nó hay không. Mọi học sinh đều xứng đáng không chỉ nhận hậu quả mà còn có một con đường ý nghĩa để trở lại cộng đồng học tập. Bằng cách tái hình dung về kỷ luật, chúng ta có thể tạo ra những ngôi trường không chỉ duy trì được trật tự kỉ cương mà còn nuôi dưỡng tiềm năng của mọi học sinh.