Làm sao để học sinh biết mình thực sự trưởng thành?

Bạn có nhớ khoảnh khắc chính xác khi mình trở thành người lớn không? Đó có thể là khi bạn kiếm được công việc đầu tiên, tự thanh toán hóa đơn hoặc nhận ra rằng chẳng ai khác sẽ giải quyết vấn đề thay bạn. Một số người cảm thấy mình trưởng thành khi lần đầu tiên tự tìm kiếm thông tin về cách khai thuế hay lo lắng về một dấu hiệu bất thường trên cơ thể. Thực tế, trưởng thành không diễn ra như một bước ngoặt đột ngột như trong phim mà là một quá trình chậm rãi, đôi khi rối rắm; đầy trách nhiệm bất ngờ và sự nhận thức ngày càng rõ ràng rằng từ giờ, bạn phải tự lo cho chính mình.

Dạy học sinh cách trưởng thành là điều cần thiết vì nó giúp các em cảm thấy tự tin trong cuộc sống, có trách nhiệm và có khả năng phục hồi cao khi đối mặt với thử thách. Trường học không chỉ đơn thuần là nơi cung cấp kiến thức hàn lâm mà còn là môi trường giúp các em rèn luyện kỹ năng sống và phát triển tư duy cần thiết cho tuổi trưởng thành. Nếu chủ động hướng dẫn học sinh trong quá trình phát triển bản thân, chúng ta sẽ giúp hình thành nên những con người đóng góp tích cực cho xã hội.

Hiểu đúng về trưởng thành

Trước đây, nhiều người vẫn quan niệm rằng các dấu mốc quan trọng như kết hôn, mua nhà, lập gia đình là biểu hiện của sự trưởng thành. Tuy nhiên, trong bối cảnh kinh tế hiện nay, những cột mốc này ngày càng trở nên xa vời đối với nhiều người trẻ. Giá nhà tăng vọt trong khi mức lương không theo kịp cùng với khoản nợ học phí lớn khiến nhiều người khó đạt được những mục tiêu thông thường này. Một bài báo trên Wall Street Journal vào tháng 2/2023 chỉ ra rằng ngày càng có nhiều người Mỹ ở độ tuổi 30 cảm thấy các mục tiêu “truyền thống” không còn thực tế. Điều này dẫn đến một trạng thái được gọi đùa là “trưởng thành đình trệ” (tiếng Anh: arrested development), khi nhiều người trẻ vẫn cảm thấy mình chưa thực sự đạt đến sự trưởng thành.

*Nguồn: Trường cao đẳng Quốc tế*

Không chỉ ở Mỹ, nhiều quốc gia khác cũng chứng kiến xu hướng tương tự. Tại Nhật Bản, dù chính phủ đã điều chỉnh độ tuổi trưởng thành hợp pháp từ 20 xuống 18 vào năm 2022 để phù hợp với chuẩn quốc tế nhưng nhiều thanh niên vẫn không cảm thấy mình đã lớn. Một khảo sát năm 2023 của Bộ Giáo dục Nhật Bản cho thấy hơn 60% thanh niên từ 18-25 tuổi vẫn dựa vào cha mẹ về tài chính và ra quyết định quan trọng. Ở Việt Nam, một bộ phận không nhỏ người trẻ vẫn phải phụ thuộc tài chính vào gia đình đến tận 26-27 tuổi, thậm chí lâu hơn. Theo báo Tuổi Trẻ, hơn 40% thanh niên tại các đô thị lớn như Hà Nội và Tp. Hồ Chí Minh vẫn sống cùng cha mẹ sau khi tốt nghiệp đại học vì chi phí sinh hoạt quá cao.

Thực tế này cho thấy rằng tuổi tác không quyết định sự trưởng thành của một người và trưởng thành không chỉ gắn liền với những dấu mốc tài chính hay cuộc sống. Sự trưởng thành diễn ra theo những cách khác nhau, tùy vào văn hóa, kinh tế, tính cách, năng lực và hoàn cảnh của mỗi người. Đến một lúc nào đó, khi bạn nhận ra rằng không ai có thể thay bạn sống cuộc đời này, đó có thể chính là khoảnh khắc bạn thực sự trưởng thành.

Những dấu hiệu của sự trưởng thành

Dù rằng không ai cấp cho chúng ta tấm bằng hay chứng chỉ nào xác nhận rằng mình đã trưởng thành, và điều này khiến nhiều người băn khoăn khi nào thì mình thực sự đã lớn, vẫn có một số dấu hiệu mà từ đó có thể giúp bạn nhận diện sự trưởng thành của mình.

Quan tâm đến sức khỏe và thói quen cá nhân

*Nguồn ảnh: aFamily*

Khi một người bắt đầu quan tâm đến sức khỏe của bản thân thì đó là một trong những dấu hiệu rõ ràng nhất. Khi còn trẻ, nhiều người thường chủ quan, tin rằng sức khỏe của mình luôn ổn định. Chỉ khi nhận ra rằng cơ thể cần được chăm sóc đúng cách để tránh bệnh tật và duy trì chất lượng cuộc sống, họ mới thật sự ý thức được trách nhiệm đối với chính mình. Điều này thể hiện qua việc xây dựng thói quen ăn uống lành mạnh, duy trì tập luyện thể thao và đi khám sức khỏe định kỳ. Theo một khảo sát của WHO năm 2023, chỉ có 35% người trẻ từ 18-25 tuổi duy trì chế độ ăn uống lành mạnh nhưng tỷ lệ này tăng lên 68% khi họ bước qua tuổi 30 – cho thấy sự thay đổi trong nhận thức về sức khỏe khi trưởng thành.

Có thể tự quản lý cuộc sống hằng ngày

*Nguồn ảnh: Huỳnh Kim Tuyến* 

Nhiều người trẻ hiện nay phụ thuộc vào cha mẹ hoặc dịch vụ bên ngoài cho các công việc đơn giản như nấu ăn, giặt giũ hay sửa chữa vật dụng trong nhà. Một khảo sát năm 2023 trên nền tảng X cho thấy 62% người từ 18–25 tuổi phải dựa vào video YouTube để học cách làm những việc cơ bản như rửa bát hay thay bóng đèn. Khi một người có thể tự chăm sóc bản thân một cách độc lập, đó là dấu hiệu họ đã bước một bước xa hơn trên con đường trưởng thành.

Biết quản lý tài chính cá nhân

*Nguồn ảnh: Cake by VPbank*

Trưởng thành cũng liên quan đến cách quản lý tài chính. Một số người trẻ vẫn dựa vào sự hỗ trợ từ gia đình, dẫn đến thiếu kỹ năng quản lý tiền bạc. Khi một người biết cách tiết kiệm, lập ngân sách và kiểm soát chi tiêu, điều đó cho thấy họ đã có ý thức về trách nhiệm tài chính của mình. Theo một báo cáo năm 2024 của Fidelity, chỉ 28% người Mỹ từ 25–34 tuổi có khoản tiết kiệm hưu trí, cho thấy nhiều người vẫn chưa có ý thức chuẩn bị cho tương lai.

Biết lập kế hoạch cho tương lai

*Nguồn ảnh: Cleanipedia* 

Một người trưởng thành cũng là người có khả năng lập kế hoạch cho cuộc sống. Điều này không nhất thiết có nghĩa là họ phải có kế hoạch từ 5 đến 10 năm nhưng ít nhất họ có thể xác định được mục tiêu trong ngắn hạn và có định hướng cho sự nghiệp của mình. Khi một người bắt đầu suy nghĩ nghiêm túc về tương lai và hành động để đạt được điều đó, họ đã thực sự trưởng thành hơn.

Biết xây dựng và duy trì các mối quan hệ lành mạnh

*Nguồn ảnh: Viện Tâm Lý Đời Sống*

Cuối cùng, trưởng thành còn thể hiện qua cách một người xây dựng và duy trì các mối quan hệ ý nghĩa. Một người trưởng thành sẽ biết điều chỉnh cảm xúc, giao tiếp hiệu quả và cố gắng giữ bình tĩnh khi xử lý những mâu thuẫn cũng như xung đột. Họ có khả năng đồng cảm với người khác, cân nhắc cảm xúc trước khi phản ứng và chịu trách nhiệm với hành động của mình. Những người này thường tập trung vào việc giải quyết vấn đề thay vì trầm trọng hóa nó, góp phần tạo ra môi trường tích cực xung quanh họ.

Học cách trưởng thành ở trường ra sao?

Nhà trường đóng vai trò quan trọng trong việc giúp học sinh phát triển kỹ năng cần thiết để trưởng thành như việc tạo điều kiện để học sinh có thể rèn luyện trí tuệ cảm xúc, phát triển tư duy phản biện và chịu trách nhiệm cho các việc làm của mình. Các hoạt động ngoại khóa, dự án nhóm và chương trình học tập thực tế có thể giúp học sinh tiếp xúc với những thử thách trong cuộc sống, từ đó trang bị cho các em sự tự tin và kỹ năng đối mặt với khó khăn.

Ngoài ra, cha mẹ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục con cái về sự trưởng thành. Họ có thể hướng dẫn con làm việc nhà, quản lý tiền bạc và phát triển thói quen sống có trách nhiệm. Một khảo sát năm 2024 của Hiệp hội Tâm lý Mỹ cho thấy 45% người trẻ mong muốn cha mẹ dạy thêm về kỹ năng sống, đặc biệt là quản lý tài chính.

Cuối cùng, điều quan trọng nhất mà học sinh cần hiểu là trưởng thành không có nghĩa là không bao giờ mắc sai lầm. Học cách chấp nhận thất bại và đứng lên sau mỗi lần vấp ngã là điều quan trọng nhất. Cuộc sống luôn mang đến những thử thách mới và sự trưởng thành chính là khả năng đối mặt, học hỏi và phát triển từ những trải nghiệm đó.