Harvard chống chọi lại “cơn bão” chính trị

Đại học Harvard từ lâu đã trở thành biểu tượng của sự vĩ đại trong học thuật, sự đổi mới về trí tuệ và khát vọng toàn cầu. Tọa lạc tại trung tâm Cambridge, Massachusetts, đây không chỉ là một học viện ưu tú của Mỹ mà còn là ngôi sao dẫn đường cho những bộ óc thông minh nhất thế giới.

Với nguồn gốc từ năm 1636, danh tiếng của Harvard là kết quả của nhiều thế kỷ học bổng, một ngôi trường gồm những người đoạt giải Nobel, tổng thống và những người tiên phong và một hào quang gần như huyền thoại về sự xuất sắc. Đối với nhiều sinh viên trên khắp các châu lục, đây đại diện cho đỉnh cao của tham vọng giáo dục.

Harvard ngập tràn sinh viên quốc tế

Tính đến năm học 2024–2025, gần 27,2% sinh viên của Harvard (hơn 6.700 sinh viên) đến từ nước ngoài, đại diện cho hơn 150 quốc gia. Điều này không phải là bất thường đối với các học viện ưu tú, nhưng sự kết hợp giữa uy tín, hỗ trợ tài chính và ảnh hưởng toàn cầu của Harvard khiến trường trở nên đặc biệt hấp dẫn. Thậm chí không nhất thiết là trường đại học có nhiều sinh viên quốc tế nhất về số lượng (NYU và USC thường đứng đầu bảng xếp hạng đó) nhưng Harvard thu hút một loại tài năng toàn cầu đặc biệt: sinh viên không chỉ bị thu hút bởi bằng cấp mà còn bởi cơ hội hình thành những ý tưởng sẽ lan tỏa khắp các ngành học và biên giới.

Sinh viên quốc tế mang theo nhiều thứ hơn là sự xuất sắc về mặt học thuật — họ mang theo sức mạnh kinh tế và quan điểm toàn cầu. Chỉ tính riêng năm 2023, sinh viên quốc tế đã đóng góp hơn 40 tỷ đô la cho nền kinh tế Hoa Kỳ, với mỗi sinh viên chi trung bình 38.000–50.000 đô la hàng năm cho học phí, chi phí sinh hoạt và các chi phí liên quan. Ngoài dấu ấn kinh tế, sự hiện diện của họ trong các lớp học làm phong phú thêm cuộc tranh luận, thách thức các giả định và chuẩn bị cho sinh viên Hoa Kỳ cho một thế giới ngày càng thách thức các ranh giới.

Harvard trở thành mục tiêu trừng phạt

Tuy có vai trò quan trọng và mang lại nguồn lợi không nhỏ, mối quan hệ giữa các trường đại học ưu tú (còn gọi là Ivy League) và giới chính trị ở Hoa Kỳ đã trở nên ngày càng căng thẳng. Và vào năm 2025, sự căng thẳng đã lên tới đỉnh điểm. Tổng thống Donald Trump một lần nữa vào Nhà Trắng đã ngay lập tức nhắm mục tiêu vào Harvard và thực hiện một loạt hành động khiến giới học thuật nước này sửng sốt. Chính quyền của ông viện dẫn những lo ngại về “sự thiếu minh bạch” của Harvard, mối liên hệ được cho là với nguồn tài trợ nước ngoài (đặc biệt là từ Trung Quốc) và không phản ứng thỏa đáng với các cuộc biểu tình trong khuôn viên trường, đã thu hồi chứng nhận tuyển sinh sinh viên quốc tế mới của trường đại học. Quyết định này, được Bộ An ninh Nội địa thực thi, đã gây chấn động không chỉ tại Harvard mà còn tại mọi trường đại học lớn của Hoa Kỳ có dấu ấn quốc tế.

Chính quyền Tổng thống Trump đã đóng băng khoảng 2,3 tỷ đô la tiền tài trợ nghiên cứu liên bang dành cho Harvard, đồng thời cáo buộc họ sử dụng sai mục đích tiền công và thiên vị về mặt ý thức hệ. Tất yếu, mọi mặt của Harvard bị ảnh hưởng trầm trọng, không chỉ đơn thuần là những con số trên bảng ngân sách, hàng nghìn học giả và trợ lý nghiên cứu của Harvard, nhất là những người đến từ nước ngoài bị ảnh hưởng trực tiếp.

Song song đó, Harvard còn bị đe dọa sẽ thu hồi “tình trạng miễn thuế”. Đây là một động thái mạnh bạo, sẽ thay đổi mô hình quản lý hàng thế kỷ của giáo dục Mỹ và xô đổ sự ổn định tài chính của họ. Trên truyền thông, Trump công khai cáo buộc hệ thống giáo dục đại học hoạt động như những “thực thể chính trị” thay vì là những thực thể giáo dục, và tuyên bố tăng cường công tác kiểm toán giảng viên và chương trình giảng dạy. Điều này được xem như một sự can thiệp quá đà tới quyền tự do học thuật.

Harvard không đầu hàng

Với tư cách là cánh chim đầu đàn của hệ thống giáo dục đại học Hoa Kỳ, Harvard đã đệ đơn kiện chính phủ liên bang, viện dẫn các hành vi vi phạm quyền bảo vệ theo hiến pháp, quyền tự do học thuật và phân biệt đối xử với cộng đồng quốc tế của trường. Cựu hiệu trưởng là bà Claudine Gay (từ chức vào đầu năm 2025) cùng người kế nhiệm bà tỏ rõ sự kiên định trong các tuyên bố công khai của mình, từ chối tuân thủ các yêu cầu mà họ coi là sự xâm phạm và có động cơ chính trị rõ ràng của chính quyền.

Cuộc đụng độ pháp lý và chính trị này đã trở thành phép thử đối với tình trạng giáo dục đại học của Hoa Kỳ. Trên khắp đất nước, các trường khác, từ MIT đến Stanford, từ Columbia đến Yale, được cho là đang chủ động tìm kiếm và chuẩn bị các phương án trong khi tiếp tục theo dõi Harvard. Sự bất ổn của ngành giáo dục Hoa Kỳ khiến cho giới học sinh, sinh viên, giáo viên và phụ huynh cực kỳ lo ngại. Một khi Harvard thất bại, đây sẽ là dấu chấm hết cho một Hoa Kỳ với sự tự do học thuật và đổi mới.

Chớp lấy thời cơ, các cường quốc du học khác như Anh, Canada, Đức được cho là chuẩn bị tung ra những chính sách thu hút nhân tài toàn cầu thông qua thị thực mở và hệ thống hỗ trợ đại học mạnh mẽ hơn. Một bài xã luận trên El País thậm chí còn kết luận “việc Trump tuyên chiến với giới khoa học sẽ mang lại lợi ích cho toàn châu Âu”.

Vẫn có những ý kiến trái chiều

Không chỉ những người ủng hộ Trump công khai nhắm vào Harvard và ngành giáo dục, nhiều người khác khi được hỏi cũng cho rằng các trường đại học như Harvard cũng nên bị giám sát chặt chẽ hơn và nên tập trung phụng sự đất nước, thay vì chỉ chăm chăm vào tư tưởng giáo dục được lãng mạn hoá đã trở nên xa rời nhu cầu và mức độ quan tâm của công chúng. Các chính sách quốc tế hóa mà các trường đua nhau theo đuổi đã gây tổn hại đến lợi ích dân Mỹ và toàn bộ quốc gia. Tuy nhiên, họ cũng tin rằng Trump nên có lộ trình và những phương pháp tiếp cận mang tính xây dựng cao hơn, thay vì nhảy vào phá huỷ ngành giáo dục.

Dễ dàng thấy được, nếu các trường như Harvard bị “trừng phạt” khi không tuân thủ về mặt ý thức hệ với giới cầm quyền, nước Mỹ sẽ có nguy cơ quay trở lại thời đại im lặng trong bắt buộc, vì hôm nay là Harvard, ngày mai có thể là bất kỳ trường nào dám thách thức, phê bình hoặc đơn giản là suy nghĩ khác với chính quyền.

Vào thời điểm thế giới phải đối mặt với những thách thức chung như đại dịch, biến đổi khí hậu, biến động công nghệ, nhu cầu hợp tác học thuật toàn cầu chưa bao giờ cấp thiết hơn thế. Và khi chính sách kìm hãm tinh thần đó được thực thi, nước Mỹ sẽ đánh mất một điều lớn lao hơn, đó là linh hồn của “xứ tự do” và tư cách là nhà lãnh đạo toàn cầu về giáo dục đại học.